Klub Budowniczych Wrocławia

Czwartą, najmłodszą sekcją historyczną TMW był Klub Budowniczych Wrocławia, powstały z inicjatywy byłego prezydenta Wrocławia inż. Bronisława Kupczyńskiego. Klub rozpoczął działalność dopiero 7 maja 1986 r., choć inicjatywa jego utworzenia została już zgłoszona w 1983 r. podczas XII Walnego Zebrania TMW. W skład Klubu weszły osoby uhonorowane Odznaką Budowniczy Wrocławia, ustanowioną 24 marca 1959 r. przez Radę Narodową m. Wrocławia dla „uznania zasług osób, które wkładem swojej pracy przyczyniły się do odbudowy i rozwoju miasta Wrocławia”. Odznaka była nadawana od 1959 do połowy 1975 r. (czyli do czasu wprowadzenia reformy administracyjnej kraju, pozbawiającej Wrocław odrębności prawnej). Otrzymało ją w sumie ok. 11 tys. osób zasłużonych w odbudowie i rozwoju Wrocławia. Z grupy wyróżnionych do Klubu przy TMW wstąpiło 277 osób. Podstawowym celem działania Klubu była „integracja posiadaczy odznaki, krzewienie wiedzy o wkładzie pionierów i budowniczych w dzieło odbudowy i rozbudowy miasta oraz przekazanie tej wiedzy młodym wrocławianom, jak również podnoszenie estetyki miasta, ochronę zabytków, ochronę środowiska, podniesienie rangi miasta oraz kontynuacja działań na rzecz rozwoju Wrocławia”. Przez wiele lat działacze Klubu utrzymywali stałe kontakty z patronackimi szkołami podstawowymi, głównie ze SP nr 82 (ul. Blacharska 13), która od 1975 r. nosi imię Budowniczych Wrocławia. Współpracowano też ze SP 14 im. Kamila Giżyńskiego, pisarza i budowniczego Wrocławia (ul. Podwale 15). W szkołach tych grupa lektorów-członków Klubu opowiadała o skali zniszczeń i przypominała o dziele odbudowy Wrocławia. W 1979 przy SP 82 powstała nawet Izba Budowniczych Wrocławia. Znalazły się w niej eksponaty upamiętniające trud mieszkańców podnoszących z ruin powojenny Wrocław. Pamiątki, fotografie i dokumenty z lat pionierskich trafiły tam jako darowizny przekazane przez dziadków i rodziców uczniów. Tam też trafił bogaty księgozbiór Budowniczych Wrocławia. Klub Budowniczych Wrocławia podejmował też w późniejszych latach działania, m.in. na rzecz likwidacji Huty Siechnice, ożywienia turystycznego Odry, wrocławskiego Rynku bez spalin. Przy Klubie powstała nawet Komisja Ochrony Środowiska TMW. Klub podejmował też apele dotyczące odbudowy kościoła garnizonowego pw. św. Elżbiety (1995). Niektórzy członkowie Klubu weszli w skład Stowarzyszenia „Wieża”, którego celem było przyspieszenie remontu tej świątyni. Na 30-lecie TMW Klub wystosował również ważny wówczas „Apel do społeczeństwa Wrocławia w sprawie ochrony zabytków”. Największą jednak zasługą Klubu Budowniczych było prowadzenie od 1988 r. konkursu „Na najlepszy Dom Wrocławia”, znany wcześniej jako „Mister Wrocławia”. Konkurs ten od 1961 r. był organizowany przez TMW i „Słowo Polskie” przy współpracy wrocławskiego środowiska architektonicznego. „Został on wymyślony przez działaczy TMW powodowanych troską o zaleczenie wojennych ran miasta oraz jego kształt estetyczny. Była to też próba rozbudzenia zainteresowania opinii publicznej architekturą i budownictwem, tj. czynnikami kształtującymi oblicze miasta. Miała być środkiem emocjonalnego angażowania mieszkańców w procesy kształtowania środowiska w ich miejscu zamieszkania, pracy i wypoczynku, a tym samym miało również oddziaływać na kierunki rozwoju wrocławskiej architektury”. Wybór najciekawszego domu był dokonywany spośród obiektów oddanych do użytku w danym roku. W ramach tego konkursu jury przedstawiało na łamach „Słowa Polskiego” propozycje, które później podlegały ocenie czytelników. Wyniki plebiscytu były podstawą ostatecznego werdyktu jury. Pierwszy konkurs ogłoszono w 1961 r. Był to konkurs na Dom Roku 1960”. Najwyższą ocenę otrzymał Dom Naukowca na pl. Grunwaldzkim. Później były to m.in. punktowce przy obecnym pl. Legionów/róg Piłsudskiego (1961), dom przy Skwierzyńskiej/Żelaznej (1964), trzonoliniowiec przy ul. Kościuszki (1967), Instytut Matematyki UWr (1971), Dolmed (1977). Po dwuletniej przerwie w 1977 r. rozszerzono konkurs na „Najlepszy dom mieszkalny”, „Najlepsze osiedle” oraz „Najlepszy obiekt użyteczności publicznej”. Kryzys ekonomiczny lat 80., ograniczona liczba oddawanych do użytku inwestycji zmniejszyła zainteresowanie konkursem. Na szczęście, dzięki działaczom Klubu Budowniczych, którzy dostrzegli nową specyfikę Wrocławia – „wrocławskie plomby” – udało się, wykorzystując tradycję konkursu „Dom Roku” zorganizować w 1989 r. ogólnomiejski konkurs na „Najładniejszy budynek plombowy roku”. Wówczas konkurs objął patronatem prezydent Wrocławia. W pierwszym konkursie oceniano „budynki plombowe” oddane do użytku do końca 1988 r. Zwyciężyła plomba przy ul. Wesołej 33a. W takiej formule konkurs funkcjonował przez kilka następnych lat. W 1992 został poszerzony o „Najpiękniejsze wnętrza”, a w 1994 o „Najładniejszy domek jednorodzinny” wybudowany w latach 1990–1995. Obecna formuła konkursu architektonicznego „Piękny Wrocław” funkcjonuje od 1992 r. (w 2019 r. odbyła 29. edycja tego konkursu) jako kontynuacja konkursu „Dom roku” oraz konkursu na „Najładniejszy budynek plombowy roku”. Organizatorem jest Wydział Architektury Urzędu Miejskiego Wrocławia, wrocławskie środowisko architektów skupionych w Związku Architektów Polskich oraz TMW. Konkurs cieszy się wielkim prestiżem i jest uważany za jeden z najważniejszych konkursów architektonicznych Wrocławia. Co roku na konkurs wpływają dziesiątki ukończonych budowli (często bardzo ważnych dla Wrocławia, jak np. Narodowe Forum Muzyki, Afrykarium, DH Renoma), które ocenia jury w pięciu kategoriach: 1. obiekt użyteczności publicznej, 2. budynek mieszkalny wielorodzinny, 3. budynek mieszkalny jednorodzinny, 4. budynek produkcyjny lub usługowy, 5. obiekt inżynierski, przestrzeń publiczna. Najlepszy projekt w danym roku uzyskuje tytuł Grand Prix. Co dwa lata przyznawana jest też nagroda specjalna dla modernizacji obiektu historycznego. Sama uroczystość wręczenia nagród jest organizowana już od kilkunastu lat w Muzeum Architektury i uważana jest za najważniejsze coroczne spotkanie architektów i realizujących ich projekty inwestorów i wykonawców. Początkowo przewodniczącym Klubu Budowniczych był Waldemar Baszewski, wybrany 28 marca 1987 r. podczas pierwszego walnego zebrania wyborczego; wtedy też honorowym przewodniczącym został inż. Bronisław Kupczyński. Później na krótko Klubowi przewodniczył Edmund Nagrodzki a od 1990 r. szefuje Jan Paluchniak, honorowy członek TMW, w 2012 r. odznaczony Diamentem Wrocławia. Za wybitną działalność na rzecz Wrocławia i Towarzystwa Miłośników Wrocławia część członków Klubu otrzymała również godność Honorowego Członka TMW (m.in. Bronisław Kupczyński, Marcin Pankowiak, Stanisław Fortuna, Henryk Droznakiewicz i Jan Paluchniak).Od roku 1992 Klub Budowniczych Wrocławia włączył się do dyskusji i działań na rzecz przyspieszenia odbudowy kościoła garnizonowego. W 1996 r. z inicjatywy proboszcza ks. Januarego Wątroby zostaliśmy współzałożycielami Stowarzyszenia Odbudowy Kościoła Garnizonowego „Wieża” i jego aktywnymi działaczami (Jan Lewczyk, Leopold Ostrasz, Bolesław Hebrowski, Jan Paluchniak, Roman Korbutt, Wiesław Geras), które zdobyło znaczne środki na wykonanie pilnych prac remontowych. SOKG „Wieża” wraz z kolejnymi proboszczami parafii wojskowo-cywilnej kontynuowało energicznie działania w kierunku wyposażania świątyni w ławki, konfesjonały, drzwi, podłogi na chórze, ogrzewanie itp. 14 XI 2004 r. ks. prałat płk Sławomir Żarski odprawił w bazylice mniejszej pw. Św. Elżbiety mszę świętą dziękczynną, żegnając się z parafianami, żołnierzami, pracownikami cywilnymi wojska, kadrą oficerską, kombatantami, działaczami SOKG „Wieża” – w związku z mianowaniem go wikariuszem generalnym Biskupa Polowego WP. 28 XI 2004 r. podczas uroczystej mszy św. celebrowanej przez Biskupa Polowego w bazylice mniejszej został wprowadzony na urząd proboszcza parafii wojskowo – cywilnej we Wrocławiu ks. prałat płk January Wątroba, który stał się również członkiem zarządu SOKG „Wieża”. Należy wspomnieć, że ks. January Wątroba był proboszczem kościoła garnizonowego w latach 1995 – 1999. 31 marca 2005 r w sali biblioteki bazyliki uczestniczyliśmy w sesji popularnonaukowej pt. Duszpasterstwo wojskowe w II Rzeczypospolitej, pod patronatem JE Biskupa Polowego WP gen. Tadeusza Płoskiego. Wśród licznie zgromadzonych słuchaczy byli kombatanci, działacze Klubu Budowniczych Wrocławia, SOKG „Wieża”, Stowarzyszenia „Civitas Christiana”. Działalność SOKG „Wieża” została pozytywnie oceniona przez Biskupa Polowego WP gen. dyw. Tadeusza Płoskiego, ze szczególnym podkreśleniem pierwszych pionierskich – owocnych lat działalności Stowarzyszenia. Funkcję wiceprezesa pierwszego Zarządu Stowarzyszenia „Wieża” pełnił p. Jan Lewczyk, członek TMW i Klubu Budowniczych Wrocławia, który aktywnie działał na rzecz odbudowy kościoła garnizonowego i działalności „Wieży”. Funkcję tę pełnił także w drugiej kadencji, a w następnych latach był inicjatorem i wykonawcą kilku pożytecznych przedsięwzięć. Spotkania, zebrania informacyjne Stowarzyszenia odbywały się w świetlicy Wrocławskiego Garnizonu WP przy ul. Sztabowej, bądź w bibliotece bazyliki pw. Św. Elżbety. Dzięki proboszczom i kapelanom miały one charakter religijno- patriotyczny, a także merytoryczny, wynikający z ustaleń statutowych. Każdy z członków SOKG „Wieża” starał się włączyć do realizacji zadań według swoich możliwości zawodowych bądź społecznych. Przewodniczący Klubu Budowniczych Wrocławia, Jan Paluchniak uczestnicząc w wielu wydarzeniach i uroczystościach w Kościele Garnizonowym pisał szczegółowe relacje z przebiegu tych pięknych uroczystości do biuletynów – „Kombatant”, „Raport”, „Żywią i Bronią”. Klub Budowniczych Wrocławia stale współpracuje ze Szkołą Podstawową nr 82 im. Budowniczych Wrocławia przy ul. Blacharskiej 13. Przewodniczący Klubu jako doświadczony pedagog, regionalista, postanowił ożywić współpracę TMW ze szkołami pod kątem wdrażania Karty Regionalizmu Polskiego, uchwalonej na V Kongresie Regionalnych Towarzystw Kultury w dniu 25 września 1994 r. we Wrocławiu. Klub Budowniczych od lat współpracuje z Dolnośląskim Towarzystwem Społeczno – Kulturalnym. Bierze udział w wielu spotkaniach, konferencjach, sesjach, zjazdach regionalistów. 9 grudnia 2007 r. odbył się we Wrocławiu X Walny Zjazd DTSK, na którym uchwalono nowy statut nadający DTSK rolę związku stowarzyszeń regionalnych działających na Dolnym Śląsku oraz wybrano nowe władze. Przewodniczący Klubu Budowniczych, Jan Paluchniak został wybrany w skład Zarządu Regionalnego DTSK. 30 stycznia 2007 r. na zaproszenie Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Domaniowskiej uczestniczyliśmy w noworocznym spotkaniu regionalistów. Władze samorządowe Domaniowa wraz z Zarządem Towarzystwa przygotowały bardzo bogaty program spotkania. Były wystąpienia profesorów – Leona Kieresa, Krystyna Matwijowskiego, Jerzego Semkowa, Krzysztofa R. Mazurskiego., wystąpił chór „Jubilat” oraz zespoły muzyczne i taneczne. 21 czerwca 2007 r. w Muzeum Archidiecezjalnym w Kapitularzu, odbyło się zebranie Zarządu Regionalnego DTSK pod przewodnictwem prezesa prof. Krystyna Matwijowskiego. Klub współpracuje z różnymi instytucjami i organizacjami. Warto wymienić – PZI i TB , którego działacze uczestniczyli w pracach jury naszych ogólnomiejskich konkursów architektonicznych. Zasłużony działacz PZIiTB Jerzy Leo Jankiewicz jest autorem książki „Budownictwo na Dolnym Śląsku w latach 1945 – 2000”. W książce są dla nas ważne i miłe rozdziały: „Mistery i Plomby” oraz” Współpraca z Towarzystwem Miłośników Wrocławia i Klubem Budowniczych Wrocławia”. Dobrą współpracę notujemy również z SARP-em. Wiedzę swą pogłębiamy na konferencjach, odczytach i zjazdach ekonomicznych organizowanych przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne. Pamiętamy też o współpracy z PTTK korzystając z prelekcji turystyczno-krajoznawczych w Klubie Turysty. W sali klubowej KZ „Civitas Christiana” przy ul. Kuźniczej korzystamy z wielu odczytów, a szczególnie w ramach Lobbingu Odrzańskiego. Niezwykle ciekawe są tam prelekcje, mówiące o konieczności podjęcia działań ożywiających rozwój obszarów nadodrzańskich, zagospodarowaniu dorzeczy Odry itp. Klub wielokrotnie podnosił nasze zainteresowanie odrą m.in. pod kątem jej wykorzystania dla celów turystycznych. Warto też odnotować nasz udział w uroczystym odsłonięciu pomnika Fryderyka Chopina w Parku Południowym w dniu 5 września 2004 r. oraz udział w uroczystości poświęcenia tablicy pamiątkowej Tadeusza Chciuka – Celta ufundowanej przez Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Drohobyckiej we Wrocławiu z którym utrzymywaliśmy ożywione kontakty. Uroczystość odbyła się 15 maja 2005 r. w Bazylice Mniejszej. Relacja z uroczystości ukazała się na łamach kwartalnika „Żywią i Bronią”.
Braliśmy też udział w imprezach z okazji 50-lecia TMW a prezes Klubu dodatkowo uczestniczył w pracach Kapituły Medalu 50-lecia.

Wyrażamy też wdzięczność redakcji Encyklopedii Wrocławia za uwzględnienie, w kolejnym wydaniu, hasła „Budowniczowie Wrocławia” , co sprawiło wielką radość wyróżnionym tą Odznaką.
Szeregi działaczy Klubu topnieją. W ostatniej kadencji odeszli na wieczną wartę: Leopold Oleś, Aleksander Bertold, Józef Krasowski, Roman Korbutt, Stanisław Trefon, Tadeusz Osmęda.
Sekretarz Klubu Henryk Droznakiewicz rzetelnie prowadzi ewidencję członków, album i kronikę, gromadzi wspomnienia i relacje uhonorowanych odznaką Budowniczego Wrocławia w latach 1959 – 1975. Z relacji tej wynika, że wachlarz naszych zainteresowań w obecnej działalności społecznej jest wielokierunkowy, różnorodny. Dzięki gromadzeniu dokumentów i sporządzaniu na bieżąco notatek mogę w miarę szybko odtworzyć fakty i napisać informację, relację prasową bądź potrzebne sprawozdanie lub wspomnienie. Pasja społecznego działania dla wspólnego dobra, dla pięknego Wrocławia, na rzecz rozwoju TMW – pozwala osiągnąć także dobre wyniki w ruchu kombatanckim. Przy okazji wspomnieć trzeba, że przewodniczący Klubu pełni z wyboru kilka odpowiedzialnych funkcji w związkach kombatanckich na szczeblu regionalnym i krajowym. Jako przewodniczący Klubu Budowniczych Wrocławia, śmiało mogę powiedzieć, że warto było pracować nadal społecznie,, by podnosić rangę TMW, utrwalać znaczny dorobek Budowniczych Wrocławia i Zasłużonych dla Dolnego Śląska, cieszyć się i podziwiać dynamiczny rozwój naszego pięknego Wrocławia. W końcu 2019 r. Klub liczył kilku członków, którzy jednak ze względu na swój podeszły wiek nie uczestniczą już w jego pracach.