Opisując poszczególne sekcje TMW należy w pierwszej kolejności wspomnieć o Sekcji Dawnej Polonii Wrocławia, skupiającej garstkę Polonusów, spadkobierców licznej wrocławskiej Polonii, będących żywym świadectwem polskiego trwania nad Odrą. Byli to przedstawiciele ok. 2–4 tysięcznej grupy Polaków żyjących w przedwojennym Breslau. Dwa tygodnie po zakończeniu wojny, czyli 24 maja 1945 r., na wezwanie Franciszka Juszczaka, niekwestionowanego przywódcy tej grupy, do gmachu Zarządu Miasta Wrocławia przy ul. Niemcewicza 2, przybyli członkowie byłego już Wrocławskiego Związku Polaków w Niemczech. W spotkaniu z udziałe także prezydenta Bolesława Drobnera, obok wspomnień, chwil wzruszenia, wyrazów uznania, słów o współpracy, pojawiły się również deklaracje pomocy dla tej małej już wtedy społeczności, ocalałej z wojennej pożogi. W następnych miesiącach działalność osób skupionych w powstałym w 1946 r. Związku Polskich Byłych Obywateli Niemieckich we Wrocławiu została niestety zawieszona przez władze, a o deklaracjach opieki i pomocy zapomniano przez kolejne lata. Dopiero po powstaniu w 1956 r. TMW losy tej społeczności ponownie zostały przypomniane. Opisali je Karol Fiedor i Marian Orzechowski w wydanych w 1959 r. książkach Ci co przetrwali. Wspomnienia Polaków z Dolnego Śląska i Ludność polska na Dolnym Śląsku w latach 1918–1939. Już wiosną 1957 r. Zarząd TMW podjął pierwsze działania zmierzające do wyrównania krzywd osobom, które przed wojną były członkami Związku Polaków w Niemczech. W ramach tej akcji zbadano sytuację materialną 42 osób związanych z Polonią. Zarząd TMW powołał do tego celu specjalną komisję noszącą początkowo nazwę Sekcja Opieki nad Członkami b. Związku Polaków w Niemczech. Później nosiła ona nazwę Sekcja Opieki nad Dawnymi Organizacjami Polskimi we Wrocławiu do 1939 lub Sekcja Opieki nad Dawną Polonią Wrocławia. Współczesna nazwa Sekcja Dawnej Polonii Wrocławia pojawiła się dopiero na początku lat 70. XX w. W oparciu o wyniki pracy tego zespołu w grudniu 1957 r. Zarząd TMW w ramach utworzonego Funduszu Pomocy Społecznej przyznał 13 osobom stałe renty. Szczególne znaczenia nabiera też dbałość władz TMW o stosowne uhonorowanie członków wrocławskiej Polonii, ludzi prawdziwie zasłużonych dla utrzymania polskości naszego miasta. To dzięki Alicji Zawiszy i Bronisławowi Kupczyńskiemu, w następnych latach Towarzystwo skutecznie walczyło o przyznanie im rent inwalidzkich, odznaczeń państwowych, poprawę warunków mieszkaniowych, co z powodu uprzedzeń i zwyczajnego braku świadomości historycznej wśród mieszkańców Wrocławia, jak i ówczesnych decydentów nie było łatwe. Jeszcze w 1976 r. TMW musiało wystąpić do Urzędu Rady Ministrów o przyznanie renty socjalnej wdowie po Franciszku Juszczaku – Helenie Juszczak, ponieważ wcześniej nie zabezpieczono jej tego prawnie. W kolejnych latach po zapewnieniu członkom Sekcji odpowiednich warunków socjalnych jej działalność (będącej od samego początku w strukturze TMW) skupiła się na pracy naukowo-badawczej i popularyzatorskiej. Dzięki temu ukazały się kolejne publikacje dotyczące Polonii Wrocławskiej: Mariana Orzechowskiego Szkice z dziejów Polonii wrocławskiej (wydane w ramach Biblioteki Wrocławskiej, 1960) oraz Ludność polska w Niemczech w latach 1922– 1939, w 45. rocznicę powstania Związku Polaków w Niemczech (1967). Wiele lat później ukazały się Bogusława Czajkowskiego Rodło, wszystko o… (1975) oraz Marii Zientarskiej-Malewskiej Wspomnienia nauczycielki spod znaku Rodła (1985). Wielkim wydarzeniem podsumowującym pierwszych 10 lat pracy sekcji, była zorganizowana w 1965 r. wystawa w Muzeum Śląskim (obecnie Muzeum Narodowe). Była to stała wystawa w salach Muzeum, gdzie przedstawiono losy i dorobek Polonii Wrocławia. Bez wątpienia w okresie uroczystości związanych z 1000-leciem państwa polskiego była to jedna z najważniejszych wystaw w tym czasie we Wrocławiu. Jednym z głównych organizatorów (jak i kolejnych wystaw w 1972, 1982 i 1992 r.) była Alicja Zawisza, pracownik naukowy Muzeum Narodowego, która z czasem stała się „Matką wszystkich Polaków przedwojennego Wrocławia”. Była ona też długoletnim wiceprezesem TMW, autorką 12 książek i ponad setki artykułów poświęconych Polonii i jej członkom. Z jej bogatego dorobku należy tu wymienić m.in.: Szkółka Polska we Wrocławiu 1918–1939, w 60 rocznicę szkolnictwa polskiego (1972 i 1983), Studenci Polscy na Uniwersytecie Wrocławskim ( 1918–1939) Katalog zachowanych archiwaliów (1972), Rodło we Wrocławiu (wczoraj i dziś) (1972), Z dziejów książki polskiej we Wrocławiu w latach 1938–1939 (1978), Dzieje i teraźniejszość dawnej Polonii Wrocławia (1979), Gdy mowa polska znaczyła przetrwanie. Działalność kulturalno-oświatowa Polaków we Wrocławiu w latach 1918–1939. Katalog zachowanych archiwaliów (1983), Towarzystwo „Mowa i Obyczaje Polski” w międzywojennym Wrocławiu (1983), Dawna Polonia Wrocławska (1984), Rodło we Wrocławiu wczoraj i dziś (1985), 50. rocznica Kongresu Polaków w Niemczech 6 marca 1938 r. w Berlinie (1988) napisana wspólnie z Rudolfem Tauerem, Prawdy Polaków (1995), Polacy spod znaku Rodła we Wrocławiu (2000). W ramach swojej działalności, Sekcja wspólnie z Wytwórnią Filmów Oświatowych w Łodzi zrealizowała film o Polonii Wrocławskiej Wytrwali i wygrali. W 1972 r. trzech najstarszych mieszkańców urodzonych w przedwojennym Wrocławiu i mieszkających tu nadal otrzymało wysokie odznaczenia państwowe, a w 1974 r. Zarząd TMW spotkał się z działaczami dawnych organizacji polonijnych istniejących do 1939 r. we Wrocławiu, w Gdańsku, Szczecinie, Poznaniu, Opolu, Katowicach i w Bydgoszczy. W dniach 28–29 maja 1977 r. miał z kolei miejsce zjazd członków dawnej Polonii Wrocławskiej mieszkających od lat poza Wrocławiem, a w 1982 r. w związku z 60-leciem powstania Związku Polaków w Niemczech w Muzeum Narodowym zorganizowano sesję popularnonaukową na temat działalności Związku we Wrocławiu oraz wystawę pamiątek z lat 1918–1939. Sekcja dawnej Polonii Wrocławia w ramach swojej działalności organizowała też dla polonusów wycieczki do Warszawy (maj 1975) i innych miast polskich oraz na Litwę i Ukrainę. W Warszawie członkowie Sekcji uczestniczyli we wspólnym spotkaniu działaczy Towarzystwa Przyjaciół Warszawy, przedstawicieli Związku Polaków w Niemczech i członków Związku Harcerstwa Polskiego działającego w Niemczech, gdzie zaplanowano wspólne działania tych organizacji. Z okazji 70-lecia powstania Związku Polaków w Niemczech w maju 1992 r. zorganizowano Dzień Polonii Wrocławia połączony z październikową z ekspozycją dorobku pisarskiego Edmunda Osmańczyka, Wystawa była końcowym akcentem całorocznych obchodów 70-lecia powstania tego związku. W 1984 r. Sekcja liczyła 70 osób. Początkowo pracami sekcji kierował Karol Fiedor, a od 1960 r. jego dzieło z wielkim powodzeniem kontynuowała (przez kolejne 50 lat) Alicja Zawisza. Symbolicznym zwieńczeniem działalności sekcji Dawnej Polonii Wrocławia było nie tylko wydanie w 1993 r. (wznowionej w 2019 r.) książki Do nich przyszła Polska, będącej bogatym zbiorem wspomnień polonusów, ale też udział członków Sekcji w uroczystości na Uniwersytecie Wrocławskim (1999), podczas której wręczono dyplomy honorowe ponownej immatrykulacji polskim studentom relegowanym z uczelni przed wojną (Lutosławie Malczewskiej, Janowi Marszałkowi, Marianowi Horstowi) oraz przyznane tej Sekcji w 1994 r., przez Radę Miejską Wrocławia „Nagrody Wrocławia”. Taką samą nagrodę w 2008 r. otrzymała na uroczystej sesji Rady Miejskiej również Alicja Zawisza – „matka Polonii Wrocławia”. W ten sposób został zakończony proces ukazujący walkę i krzywdy, jakich doznali Polacy w przedwojennym Wrocławiu. Jakże symbolicznym wydarzeniem było przyznanie w 2015 r. Nagrody Prezydenta Wrocławia za całokształt działań na rzecz Wrocławia, jak również za opiekę nad Polonią Wrocławia Ewie Skrzywanek, która stała się z czasem nie tylko kontynuatorką dzieła Alicji Zawiszy, ale również nadzieją, że dzięki niej historia Polonii wrocławskiej długo jeszcze tkwić będzie w świadomości części mieszkańców Wrocławia, szczególnie tych najmłodszych. Za wybitną działalność na rzecz Wrocławia i Towarzystwa Miłośników Wrocławia duża grupa członków Sekcji otrzymała godność Honorowego Członka TMW; byli to: Franciszek Juszczak, Alicja Zawisza, Bronisław Kaczara, Paweł Kapuścik, Rudolf Tauer, Irena Pyrek, Jan Marszałek, Lutosława Malczewska, Marian Horst, Elżbieta Neuman, Alojzy Jarych, Stanisława Derda i Alina Maluga Uzupełnili oni listę nagrodzonych osób, które w latach 60. XX w. staraniem TMW otrzymały najwyższe odznaczenia państwowe. Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski otrzymali Anna Jasińska Franciszek Juszczak, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – Alicja Zawisza, a Krzyże Kawalerskie Orderu Odrodzenia Polski – Czesław Adamczewski, Stefan Kuczyński, Ludwika Straussowa, Irena Pyrek, Rudolf Tauer. W 1961 r. 18 członków sekcji otrzymało Krzyże Kawalerskie Orderu Odrodzenia Polski, a 35 Złote Krzyże Zasługi. Działalność członków Sekcji na czele z Alicją Zawiszą przyczyniła się też to tego, że dziesięcioro działaczy dawnej Polonii zostało patronami wrocławskich ulic. Są to: Anna Jasińska, Józef Wojczewski, Helena i Ludwik Adamczewski, Władysława Zarembowicz, Władysław i Jan Wardzyński, August Kośny, Franciszek Juszczak i Paweł Kwoczka. Plac na osiedlu Pracze Odrzańskie został nazwany Skwerem Polonii Wrocławia. Również trzy wrocławskie szkoły otrzymały imiona osób związanych z Polonią. Patronem Szkoły Podstawowa nr 63 została Anna Jasińska (1970), Szkoły Podstawowej nr 72 Władysław Zarembowicz (1972), Szkoły Podstawowej nr 25 Franciszek Juszczak (1977). Szkoła Podstawowa nr 59 otrzymała w 1972 r. imię Polaków spod znaku Rodła (pod koniec lat 90. szkoła została zlikwidowana). W roku 2001 trzy pierwsze szkoły powołały Związek Szkół Noszących Imię Dawnej Polonii Wrocławia. Porozumienie dało nauczycielom i uczniom szkół możliwość bliższego poznania się, podjęcia współpracy i wymiany doświadczeń oraz pogłębienia wiedzy o historii przedwojennej Polonii. W 1981 r. członkowie sekcji przyczynili się też do odsłonięcia tablicy w miejscu, gdzie w latach 1928–1938 znajdował się Dom Polski (ul. Henryka Brodatego, dawnej ul. Niedzielskiego). W następnych latach odsłonięto tablice poświęcone: Dawnej Polonii Wrocławia (2000) – kamieniczka Małgosia; Polskiej Bursie Akademickiej (2000) – ul. Kościuszki 88–92; Redakcji „Głosu św. Franciszka” (2001) – ul. Kasprowicza 26; Domu Polskiego z 1938 r. (2008) – ul. Podwale. Dwie najważniejsze tablice znajdują się jednak w kościele pw. św. Marcina na Ostrowie Tumskim. Pierwsza z nich (1983) jest poświęcona historii samego kościoła, w którym w latach 1921–1939 odbywały się polskie nabożeństwa (ostatnia msza miała miejsce 17 września 1939 r.). Druga z 1995 r., ufundowana ze środków pozyskanych przez Sekcję w ramach Nagrody Wrocławia przyznanej w 1994 r., zawiera Pięć Prawd Polaków sformułowanych podczas Zjazdu Polaków w Berlinie w 1938 r.:
- Jesteśmy Polakami!
- Wiara ojców naszych jest wiarą naszych dzieci!
- Polak Polakowi bratem!
- Co dzień Polak narodowi służy!
- Polska matką naszą – nie wolno mówić o matce źle!
Zachowanie tych prawd, symbolizujących walkę garstki Polaków o polskość Wrocławia, było przez ostatnie 60 lat historycznym zobowiązaniem oraz zaszczytnym obowiązkiem TMW. Dumni jesteśmy, że przynajmniej dla części mieszkańców Wrocławia stanowią one wartość i przesłanie. Początek XXI wieku to systematycznie zmniejszająca się liczba członków tej sekcji. Po śmierci Alicji Zawiszy w 2012 r. działalność sekcji uległa praktycznie zawieszeniu. W drugiej dekadzie XXI w. odeszli od nas jej ostatni członkowie: Rudolf Tauer w 2012 r., Irena Pyrek w 2013, a jako ostatnia z wrocławskiej Poloniiodeszła 25 kwietnia 2019 r. Elżbieta Neuman, która jeszcze w 2018 r. z rąk Prezydenta Wrocławia otrzymała Medal Merito de Wratislavia – Zasłużony dla Wrocławia. Obecnie o ocalenie całego dziedzictwa Polonii Wrocławia troszczy się Ewa Skrzywanek – konsultant Wrocławskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli. To dzięki jej działalności jest nadzieja, że historia i tradycje związane z dawną Polonią Wrocławia trafią do wrocławskich szkół i zostaną przekazane przyszłym pokoleniom. Wielką nadzieją, że tak się stanie, jest przyjęcie przez Wrocławską Chorągiew ZHP imienia Polonii Wrocławia. Uroczystość nadania imienia odbyła się w 2017 r. na placu Wolności. To podczas niej obecni na niej harcerze złożyli deklarację zachowania w pamięci tych, którzy przed 1939 r. mieli odwagę być Polakami w Breslau.
Dawna Polonia Wrocławska geneza działania